Buzzer en fax

‘In de jaren tachtig en negentig kwamen veel hi-tech apparaten voor het eerst massaal ons huis en ons leven binnen: de walkman, het antwoordapparaat, de videorecorder, de cd-speler, de buzzer, de fax, de draadloze en later de mobiele telefoon, en natuurlijk de personal computer. In diezelfde periode heb­ben we veel van die apparaten ook weer zien verdwijnen, of na­men internet en smartphones hun functies helemaal over.

‘Met Wonderjaren wilden wij al die moder­ne apparaten waar mensen mee opgroeiden en vergroeid waren aan de vergetelheid ontrukken.’

Collect bellen

‘Het boek is een klein eerbetoon aan Chriet Titulaer, de technogoeroe van toen die ons in zijn tv-programma Wondere wereld (1983-1989) en later in het ‘Huis van de Toekomst’ (1989) steeds weer liet kennismaken met de nieuwste snufjes. Maar het boek is ook een ode aan alle voorwerpen, gebruiken en ge­woon­ten die juist onder invloed van nieuwe technologie verdwenen. Straks weet niemand meer wat een wegenkaart is, of een eurocheque, een floppy, een praatpaal of een strippenkaart, terwijl al die dingen een grote rol speelden in onze dagelijkse levens – in hoe we communiceerden, ons verplaatsten, betaalden, met vakantie gingen. We kochten concertkaartjes bij het postkantoor, belden collect, stuurden bandjes op. Collect bellen doe je nu alleen nog vanuit de gevangenis. Het zijn allemaal grappige dingen uit het verleden geworden waar we nu lacherig over doen, maar misschien doen we over tien jaar wel lacherig over 3D-printen, of over VR-brillen. Wie weet?’

Asociale walkman

‘Wat me vooral fascineert is niet zozeer de technologie zelf, maar wat die teweeg heeft gebracht.

‘We vinden het nu bijvoorbeeld doodnormaal dat iedereen op straat oortjes in heeft. Maar pas toen de walkman op de markt kwam, werd muziek voor het eerst een individuele ervaring. Daarvoor luisterde je samen naar muziek, of was die in elk geval voor iedereen hoorbaar. Toen mensen opeens met koptelefoons op in de trein verschenen, sprak men er schande van: het werd asociaal gevonden, want je sloot je af van de buitenwereld. Het Japanse Sony, dat de walkman had geïntroduceerd, trok zich de stevige kritiek aan en maakte een nieuw model met twéé audio-uitgangen, zodat je toch samen met een vriend of vriendin kon luisteren.

‘Inmiddels loopt iederéén met zijn eigen muziek in zijn eigen bubbel. Zo veranderen onze apparaten ons gedrag en hoe we met elkaar omgaan.’

Bieber-bandje

‘Grappig genoeg zie je nu veel dingen weer terugkomen. Polaroid is weer helemaal hip – je hebt apps waarmee je Polaroidachtige foto’s kan maken, er bestaan mini-printertjes die je aan je iPhone kunt verbinden om ter plekke een printje maken en de Hema verkoopt Instax-camera’s die meteen een foto produceren. Je hebt ook apps waarmee je filmpjes kunt maken in jaren-tachtig-stijl, er is de remake van de Nokia 3310 als hip vintage-accessoire en cassettebandjes zijn aan een verrassende comeback bezig – Justin Bieber bracht er zelfs een nieuw album op uit.

‘Je ziet dus dat er wel een soort retro-nostalgie en heimwee naar het analoge bestaat. Waar zit hem dat dan in? We willen blijkbaar toch iets tastbaars, of hechten toch aan die handelingen, zoals het opzetten van een plaat of het inleggen van een filmpje. Dat geldt ook voor jongeren die dat niet van vroeger kennen.’

Video’s terugspoelen

‘Ons boek is voor iedereen en een beetje extra voor de mensen die het allemaal hebben meegemaakt. Die nog weten wat inbellen op een modem is, wat internetcafés en meetingpoints zijn, die de futuristische toevoeging ‘2000’ kennen achter alles wat modern moest klinken. Bij hen zullen er bij het lezen vele luikjes opengaan naar andere tijden en herinneringen. Als ik mijn zoon uitleg dat we video’s vroeger verplicht moesten terugspoelen voordat we ze terugbrachten naar de videotheek, kijkt hij me met verbazing aan. ‘Wat is een videotheek?’ Toch vindt ook hij al die oude apparaten heel interessant.’

Pam van der Veen en Albert Wiglema
Wonderjaren
Ambo Anthos; 280 blz., € 20,00

Dit artikel is verschenen in Trouw.